پژوهشی در شیوه‌های ساخت و مضامین مکتب فلزکاری موصل مطالعۀ موردی: صندوقچه و شمعدان بدرالدین لؤلؤ

مکتب فلزکاری موصل یکی از فعال‌ترین و برجسته‌ترین مکاتب فلزکاری در دورۀ اسلامی هم‌زمان با اواخر دورۀ سلجوقی و دورۀ ایلخانی است. به دلیل جایگاه ویژۀ هنر فلزکاری دوران اسلامی و جایگاه خاص مکتب فلزکاری موصل، پژوهش در مکتب فلزکاری موصل بر اساس شیوه‌ها و فنون ساخت و تزئین شکل‌ها و شکل زیباشناختی آثار ضروری به نظر می‌رسد. ازاین‌رو، این مقاله درصدد تبیین ویژگی‌های مکتب فلزکاری، فنون ‌ساخت و تزئینات و مفاهیم آثارفلزی موصل است و به بررسی و تحلیل دو نمونه از آثار ساخته‌شده در این مکتب، یعنی صندوقچه و شمعدان بدرالدین لؤلؤ، می‌پردازد. بنا به یافته‌های این پژوهش، مضمون «شخصی نشسته با هلال ماه در دست» یکی از ویژگی‌های خاص تزئین در مکتب فلزکاری موصل است. این نکته که نقوش و مضامین تزئینی آثار فلزی موصل نمودی از استمرار تجارب هنرمندان ایرانی‌ـ‌اسلامی با هویتی نوگراست حاکی از آن است که هنرهای سنتی همواره با تاریخمندی توأم با نوآوری که به سنتی تازه مبدل می‌شود به کمال و توسعۀ هنر دست یازیده‌اند. تزئینات به‌کاررفته در فلزکاری موصل عبارت‌اند از: تزئینات جانوری (انسانی، حیوانی، پرندگان) و تزئینات کتیبه‌ای با خط نسخ و کوفی. در زمینۀ شیوۀ ساخت آثار فلزی در شهر موصل، همان روش‌های متداول در زمان ساسانیان دنبال شد. این شیوۀ ساخت که عمدتاً روش ریختگری و قالب‌گیری بود به‌ویژه تا دوران حکومت امرا و حاکمان محلی در موصل نظیر دوران فرمان‌روایی آل زنگی و به‌ویژه بدرالدین لؤلؤ ادامه یافت. در فلزکاری موصل برخلاف فلزکاری ایران و مصر و سوریه زمینه به‌جای نقش با مس، نقره و طلا ترصیع‌کاری شده است. این مقاله به‌روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن به‌صورت کتابخانه‌ای است.